Zabytkowy cmentarz w Gręboszowie

Cmentarz znajduje się w najbliższym sąsiedztwie kościoła. Podzielić go można na część starą znajdującą się na osobnej działce ewidencyjnej nr 210/2 (znajduje się tuż przy drodze głównej, na południowy-zachód od kościoła) oraz część nowszą zlokalizowaną na wschód od kościoła. Jest to zdecydowanie najbardziej wyróżniająca się nekropolia na terenie Gminy Domaszowice. W południowej części nowego cmentarza należy wyróżnić pomnik poświęcony ofiarom II wojny światowej. Z kolej w starej części znajduje się kilka nagrobków z XVIII i pocz. XIX w. zasługujących na osobną uwagę:

• Nagrobek Hansa Moritza von Prittwitz u. Gaffron i jego małżonki Johanne Eleonore,
• Płyta nagrobna Lazarusa Henckel von Donnersmarck,
• Nagrobek Johannesa Edgara Henckel von Donnersmarck oraz jego żony Sophie,
• Nagrobek Georga Friedricha Henckel von Donnersmarck,
• Nagrobek Eleonore Henckel von Donnersmarck,
• Nagrobek Gustawa Adolfa Henckel von Donnersmarck.

Cały teren cmentarza wynosi ok. 0,9 ha, zaś część na której znajdują się nagrobki to ok. 0,5 ha. Część nowa zadbana o czytelnym układzie, część starsza o czytelnym układzie, wydaje się mniej zadbana, występują pojedyncze samosiewy. Na terenie cmentarza starego występują pomniki przyrody. Wg Centralnego Rejestru Form Ochrony Przyrody to:

• lipa drobnolistna o pierścienicy 180 cm, obwodzie 565 cm, wysokości 26 m,
• dąb szypułkowy o pierścienicy 133 cm, obwodzie 418 cm, wysokości 28 m,
• dąb szypułkowy o pierścienicy 164 cm, obwodzie 515 cm, wysokości 28 m.

HISTORIA

Cmentarz rodziny Prittwitz-Gaffron, założycieli majątku w Gręboszowie i ich następców, rodziny Henckel von Donnersmarck, z zachowanymi nagrobkami z XVIII-XX w., w tym z rzadko spotykanym obeliskiem odlanym z żeliwa.

Cmentarz został założony przy drewnianym ewangelickim kościele wybudowanym w centrum wsi w 1613 r. przez barona Cypriana Kottulińskiego. Przynajmniej od XVIII w. był miejscem spoczynku członków rodu Prittwitz-Gaffron, właścicieli majątku w Gręboszowie. W latach 1897-1899 ich potomkowie Henckel von Donnersmarck we wsch. części niewielkiej nekropolii ufundowali murowany kościół nawiązujący do neoromańskiej architektury Wysp Brytyjskich. Barokowy kościół służył odtąd jedynie celom pogrzebowym. W latach 60. XX w. został przeniesiony do skansenu w Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu-Bierkowicach.

Nekropolia znajduje się vis-à-vis, zajmuje obszar zbliżony do prostokąta o pow. ok. 0,88 ha. We wsch. jego części stoi murowany kościół z kon. XIX w., zmodernizowany w latach 30. XX w. Na cmentarzu, który obecnie pełni funkcję parafialnego, zachowane są nagrobki dawnych właścicieli majątku i mieszkańców wsi. Oprócz wartości historycznych przedstawiają szeroki wachlarz treści i form obecnych w sztuce sepulkralnej XVIII-XX w. Do szczególnie interesujących należy żeliwny nagrobek Gustava Adolfa Henckel v. Donnersmarck (zm. 1813 w bitwie pod Głogowem podczas wojny francusko-pruskiej). Brak niestety wazy, która wieńczyła obelisk. Kamienny, zwieńczony wazą nagrobek upamiętnia królewskiego radcę prawnego Hansa Moritza v. Prittwitz u. Gaffron (zm. 1789) i Johannę Eleonorę v. Prittwitz (zm. 1793). Znajdziemy również przykłady nagrobków secesyjnych i modernistycznych.

Żródło: https://zabytek.pl/pl/obiekty/greboszow-cmentarz-rodowy-ob-parafialny